 |
|
Evrim 101Y:Mutasyon çeşitleri
Mutasyon çeşitleri
Birkaç temel mutasyon tipini bilmek, neden bazı mutasyonların çok büyük etkileri olurken bazılarının neredeyse hiç etkisi olmadığını anlamamıza yardımcı olabilir.
 |
Yerine geçme
Yerine geçme mutasyonunda, bir baz diğerinin yerine geçer (örneğin A’nın G’ye değişmesi gibi “kimyasal harf”te tek bir değişim olur). Böyle bir yerine geçme:
- bir kodonu başka bir amino asit şifreleyecek şekilde değiştirerek üretilen proteinde küçük değişikliklere neden olabilir. Örneğin, orak hücreli anemide beta-hemoglobin geninde meydana gelen bir yerine geçme mutasyonu, üretilen proteinde tek bir amino asidin değişmesine yol açmıştır.
- kodonda aynı amino asiti kodlayacak şekilde bir değişim meydana getirebilir ve bu durum üretilen proteinde hiçbir değişime neden olmaz. Bunlara sessiz mutasyonlar denir.
- amino asit şifreleyen bir kodonu, “dur” kodonuyla değiştirebilir ve tamamlanmamış bir protein oluşumuna neden olabilir. Tamamlanmamış protein işlev göremeyeceğinden, bu değişimin ciddi sonuçları olabilir.
|
 |
Eklenme
Eklenmeler DNA diziliminin bir yerine, fazladan baz çiftlerinin eklenmesiyle gerçekleşen mutasyonlardır.
|
 |
Silinme
Silinmeler DNA’nın bir parçasının yok olduğu ya da silindiği mutasyonlardır.
|
 |
Çerçeve kayması
Proteinleri kodlayan DNA üç baz uzunluğundaki kodonlar halinde bulunduğundan, eklenmeler ve silinmeler geni değiştirerek artık doğru şekilde okunmamasına neden olur. Bu tür değişimlere çerçeve kayması denir.
|
- Örneğin "Oya ipi tut." cümlesini düşünün. Üç harften oluşan her bir kelime bir kodonu temsil etsin. Eğer ilk harfi siler ve cümleyi baştan üç harfli kelimeler halinde okursak, cümle anlamsız olacaktır (“Yai pit ut.”).
- Çerçeve kaymalarında benzer bir durum DNA için geçerlidir ve kodonların yanlış okunmasına neden olur. Bu da genellikle, aynı “Yai pit ut.”un anlamsız olması gibi, işe yaramayan proteinlerin oluşmasına yol açar.
- Mutasyonların başka tipleri de vardır fakat bu kısa liste size olasılıklar hakkında bir fikir verebilir.
|
|
|
